Lagle Parek (1941), Estonia, Tallinn, 23 augustus 1987
“Op de laatste dag van januari 1987 werd ik vrijgelaten uit het strafkamp. Met familie en vrienden dronken en aten we drie dagen lang. Natuurlijk ging ik niet meteen daarna door met mijn dissidente activiteiten, na drie jaar gevangenschap moest ik eerst begrijpen wat er allemaal speelde. Met Tiit Madisson en Heike Ahone smeedde ik in Pärnu. We vonden dat het zo niet langer kon.
“Op 23 augustus organiseerden we een demonstratie in Tallinn. Het was precies 48 jaar geleden dat het Molotov-Ribbentrop Pact was getekend, de geheime overeenkomst tussen Hitler en Stalin, waarbij de Baltische Staten in feite aan Rusland werden uitgeleverd. We wilden het recht afdwingen om de tekst van het pact te publiceren om iedereen te laten zien hoe we onze vrijheid verloren.
“Aan kennissen bij Radio Voice of America vroegen we de demonstratie aan te kondigen. Om 12 uur zou hij beginnen, maar om tien voor twaalf was er nog niemand. Toen, om precies twaalf uur begon het plots vol te stromen met mensen. Onbegrijpelijk! Tussen de 2000 en 5000 mensen kwamen; schrijvers, wetenschappers, maar ook gewone arbeiders.
“Dat was een geweldig gevoel, onwerkelijk ook. Er waren toespraken en we eisten vrijheid voor politieke gevangenen. Over onafhankelijkheid werd nog niet direct gesproken. Daar was het nog te vroeg voor. Natuurlijk, we waren hoopvol, maar daar durfden niet eens over te fantaséren.
“Of het risicovol was zo’n demonstratie te organiseren? Daar dachten we niet over na en eigenlijk was dat heel verstandig. Er móest iets gedaan worden. Het werd een vredelievend protest. De politie wist niet wat ze met ons aan moest, de milities stonden erbij en keken ernaar. Ze hadden dit totaal niet verwacht, ze hadden geen orders. Dat werd later, bij andere demonstraties, wel anders.
“’Hirve Park’ zorgde voor een golf aan demonstraties, niet allemaal even uitgesproken, maar er was iets veranderd in het bewustzijn. Mensen wisten nu dat ze hun mening konden, nee moesten, uiten. Mensen begonnen te begrijpen dat zij iets betekenden. Dat betekende een eerste politieke stap.
“Ik heb in die hele sovjettijd nooit gedacht om te stoppen met mijn dissidente activiteiten. Nee, nooit. Waarom ik niet gebroken ben? Ik weet interessant genoeg ook niet hoe dat kan. In 1949 werden we naar Siberië gestuurd, mijn zus, mijn oma en ik. Mijn moeder had verboden boeken in bezit. We kwamen daar aan en hele families huilden. Mijn oma – ze was actrice – zei: ‘Wij gaan hier niet huilen!’”
Hirve Park Meeting
Niet alleen in Estland, maar ook in Letland en Litouwen werden demonstraties gehouden om het Molotov Ribbentrop Pact te markeren. In Estland leidde de demonstratie tot de vorming van de Estonian Group for the Publication of the Secret Protocols of the Molotov-Ribbentrop Pact (MRP-AEG). Het was de eerste organisatie die onmiddellijke en onvoorwaardelijke onafhankelijkheid eiste. Behalve deze groep werd ook de Estonian Heritage Society door Mart Laar opgericht. Laar werd de eerste gekozen premier van onafhankelijk Estland.
Lagle Parek bracht als kind 4 jaar in de goelag door. Ze ontwikkelde zich tot dissident en zat in de jaren tachtig nog drie jaar vast in een sovjetkamp. Na de onafhankelijkheid werd ze minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet van Laar. Ze bekeerde zich tot het katholicisme en woont nu in het Pirita-klooster in Tallinn.